Flood Legend
Many thousand years ago, a lot of Temuan people died because they had committed "Celau" (the sins that angered god and their ancestors). Their god has sent a "Celau" punishment in a form of a Great Flood which had drowned all the Temuan sinners that day. Only two of the Temuans, named Mamak and Inak Bungsuk survived that day by climbing at Eagwood tree at Gunung Raja (Royal Mountain) located at the border of Selangor and Pahang state. There was a Temuan village over there named Kampung Orang Asli Pertak. Mamak and Inak Bungsuk survived because they had an enchanting mantra or spell to ease down the "Celau" storm. Gunung Raja (Royal Mountain) became the birth places and ancestral home of the Temuan tribe. Mamak Bungsuk (Adam) and Inak Bungsuk (Eve) are the Temuan analogues of Adam and Eve in the myth of the birth of humanity.Religion
A basic traditional Temuan belief is that their God and ancestors are always present with them, guarding their safety.At the end of every year, the Temuans celebrate Aik Gayak Muyang (Ancestor Day in English). This celebration is to thank their God and ancestors for the crops they grow and for the peaceful life they have had.
The Temuans believe they were placed on the earth (Tanah Tujuh) by Muyang (God) to be guardians of the rain forest and that if they fail in their sacred duty, the whole world will turn upside down and humanity will perish. Each river, hill, stream, rock, tree and shrub is animated by a guardian spirit. Rivers are guarded by dragons (naga) and snakes (ular) which often cause mayhem if their homes are desecrated.
The Temuan’s culture reflects their belief in these nature spirits. Their animism takes the form of taboos, herbal remedies, ritual ceremonies and magic. They have dukun (healers) and a village bomoh (shaman) who, when in a trance state, communicates with the nature spirits. It is the shaman who leads the tribe in the annual sawai - an ancient earth healing ritual to honour their ancestors and appease the guardian spirits.
Customs
Some traditional superstitions still held by Temuans:1. Respect for their elders & mdash; bad luck is said to strike those who fail in this.
2. They do not praise a baby, in the belief that it would make the child sick and die.
3. If a Temuan is travelling and a little rain falls, he must slip a leaf into his ear to protect himself on his journey.
4. If a Temuan desires something he cannot get, he must say pinah hunan and put their saliva on his neck, in the belief that failure to do so would result in an accident.
5. A Temuan who must leave a meal in a hurry without eating food must tempot (touch the food to his skin) before leaving, in the belief that failure to do so would result in an accident or death.
6. A Temuan must stay quiet during thunderstorm. If he makes noise, the Thunder god will mistake him for a devil and strike him. Temuans believe that a thunder strike occurs when the Thunder god is hunting devils. That is why they must stay quiet & mdash; to prevent the Thunder god from striking at them.
7. A murderer will be haunted by his victim's ghost.
8. Stay away from a place that was haunted, to avoid being disturbed by an evil spirit.
Temuan
Suku Temuan Belandas merupakan orang asli dari puak Melayu Proto yang terdapat di Pahang, Selangor Negeri Sembilan, Melaka dan Johor.
Suku Temuan merupakan suku keempat terbesar di dalam hierarki kaum Orang Asli di mana jumlah mereka adalah seramai kira-kira 10,000 orang di Semenanjung Malaysia. Mereka mengamalkan adat resam yang menyamai orang Melayu.
Contoh Bahasa Orang Asli Suku Kaum Temuan :
- Saya = Akuk
- Kau = Ajih/Ong
- Kamu = Higun
- Makcik = Inak
- Pakcik = Mamak
- Buruk = Barak / Nyap Elok / Nyahat
- Tak = Nyap
- Tiada = Hap
- Arak = Engkem/Aii/Sukuk
- Mee Jalung = Hokieen Mee
- Pantim = Daging kera salai
Hantu Seburu ( a.k.a Bigfoot ) telah wujud pada Zaman Mamak dan Inak Bungsuk. Hantu Seburu ini adalah sebenarnya orang Asli Temuan yang menuntut salah ilmu iaitu "Ilmu Hitam" yang menyebabkan bentuk fizikalnya berbulu sonsang dan tidak bole memahami dan berkomunikasi dalam bahasa Manusia lagi. Orang Asli Temuan percaya yang bila seseorang terjumpa Hantu Seburu ini, orang itu akan terus demam dan mati sejam kemudian.Mamak Bungsuk pernah berpesan kepada cucu-cicitnya janganlah menuntut ilmu yang akan membawa padah kepada diri sendiri dan juga orang lain.
Orang Asli Temuan juga pandai dalam bidang perubatan tradisional. Ramai juga orang dari bandar yang menggunakan perkhidmatan daripada Orang Asli untuk mengubati penyakit dan juga masalah-masalah mereka. Antara penyakit yang boleh di ubati oleh bomoh Orang Asli Temuan ialah demam panas, cirit-birit, darah beku, penyakit pinggang dan lain-lain lagi.
Ramai juga orang dari bandar yang mengunakan khidmat "Minyak Pengasih" daripada bomoh Orang Asli ."Minyak Pengasih" ini merupakan jualan yang terlaris dan nombor satu dalam perkhidmatan dari bomoh Orang Asli . Kegunaan minyak ini adalah untuk mengembalikan orang yang tersayang kepada pangkuan anda.
Ramai pelanggan yang menggunakan khidmat bomoh Orang Asli Temuan amat berpuas hati dengan perkhidmatan yang diberikan. Oleh sebab itu tidak hairanlah lagi jikalu ada orang menyatakan bahawa bomoh orang Asli adah berada di kedudukan nombor satu dalam industri perubatan tradisional Malaysia.
Lokasi
- Temuan di Kampung Sungai Kelubi, Hulu Selangor, Selangor
- Temuan di Bukit Lanjan, Damansara Perdana, Petaling Jaya, Selangor
- Temuan di Kampong Kuala Pangsoon, Hulu Langat, Selangor .
- Temuan di Broga, Semenyih Selangor
- Temuan di Kampung Paya Lebar, Sungai Lui Hulu Langat, Selangor
- Temuan di RPS Bukit Cheeding, Kuala Langat, Selangor
- Temuan di RPS Kuala Kubu Bharu , Selangor
- Temuan di Kampung Bukit Tadom, Labuhan Dagang, Banting, Kuala Langat, Selangor
- Temuan di Kampung Busut Baru, Kuala Langat, Selangor
- Temuan di Kampung Guntor, Kuala Pilah, Negeri Sembilan. .
- Temuan di Parit Gong Negeri Sembilan.
- Temuan di Kampung Bukit Payong, Melaka.
- Temuan di Kampung Lubuk Bandung, Melaka.
- Temuan di Kampung Sungai Mering Bangkong Cunom
Suku Temuan Belandas merupakan orang asli dari puak melayu proto yang terdapat di Pahang, Selangor ,Negeri Sembilan dan Johor.
Suku
Temuan merupakan suku keempat terbesar di dalam hierarki kaum Orang
Asli di mana jumlah mereka adalah seramai kira-kira 10,000 orang di
semenanjung Malaysia. Mereka mengamalkan adat resam yang menyamai orang
Melayu.
Contoh Bahasa Orang Asli Suku Kaum Temuan :
- Saya = Akuk
- Kau = Ajih/Ong
- Kamu = Higun
- Makcik = Inak
- Pakcik = Mamak
- Buruk = Barak / Nyap Elok / Nyahat
- Tak = Nyap
- Tiada = Hap
- Arak = Engkem/Aii/Sukuk
- Mee Jalung = Hokieen Mee
- Pantim = Daging kera salai
Lagenda Temuan: Mamak dan Inak Bungsuk
adalah penyambung zuriat untuk semua kaum Temuan setelah peristiwa
"Banjir Besar" beribu-ribu tahun dahulu."Banjir Besar" berlaku kerana
pada masa dulu Orang Temuan suka membuat "Celau" iaitu perkara-perkara
yang terlarang dan menyebabkan Muyang dan Tuhan murka kepada mereka.
Gunung Raja merupakan tempat kelahiran kaum Temuan.Gunung Raja terletak
di antara sempadan negeri Selangor dan Pahang. Terdapat Orang Halus yang
mendiami Gunung Raja.
Hantu seburu( a.k.a bigfoot
) telah wujud pada Zaman Mamak dan Inak Bungsuk. Hantu Seburu ini
adalah sebenarnya orang Asli Temuan yang menuntut salah ilmu iaitu "Ilmu
Hitam" yang menyebabkan bentuk fizikalnya berbulu sonsang dan tidak
bole memahami dan berkomunikasi dalam bahasa Manusia lagi. Orang Asli
Temuan percaya yang bila seseorang terjumpa Hantu Seburu ini, orang itu
akan terus demam dan mati sejam kemudian.Mamak Bungsuk pernah berpesan
kepada cucu-cicitnya janganlah menuntut ilmu yang akan membawa padah
kepada diri sendiri dan juga orang lain.
Orang
Asli Temuan juga pandai dalam bidang perubatan tradisional. Ramai juga
orang dari bandar yang menggunakan perkhidmatan daripada Orang Asli
untuk mengubati penyakit dan juga masalah-masalah mereka. Antara
penyakit yang boleh di ubati oleh bomoh Orang Asli Temuan ialah demam
panas, cirit-birit, darah beku, penyakit pinggang dan lain-lain lagi.
Ramai
juga orang dari bandar yang mengunakan khidmat "Minyak Pengasih"
daripada bomoh Orang Asli ."Minyak Pengasih" ini merupakan jualan yang
terlaris dan nombor satu dalam perkhidmatan dari bomoh Orang Asli .
Kegunaan minyak ini adalah untuk mengembalikan orang yang tersayang
kepada pangkuan anda.
Ramai pelanggan
yang menggunakan khidmat bomoh Orang Asli Temuan amat berpuas hati
dengan perkhidmatan yang diberikan. Oleh sebab itu tidak hairanlah lagi
jikalu ada orang menyatakan bahawa bomoh orang Asli adah berada di
kedudukan nombor satu dalam industri perubatan tradisional Malaysia.
Kandungan Adat
Bahagian ini hanya menekankan kepada beberapa fasal adapt yang masih menjadi amalan utama masyarakat Temuan Adat Mempatih.
1. Sistem keketuaan dan kepimpinan
Sistem
keketuaan dan kepimpinan dalam Adat Mempatih berpaksikan kepada
Lembaga Adat. Perbilangan adat di bawah menerangkan peranan setiap Ahli
Lembaga Adat di dalam sebuah kampung :
Adat tak lapok dihujan, tak lekang dipanas
Dicabut layu, diubah matik
Biar matik anak, jangan matik adat
Luak berpenghuluk, Alam beraja
Bukit-bukau berBatin, Bulat suku kerana waris
Bulat waris kerna Lemago, Bulat Lemago kerna Batin
Batin bertampok adat, Jenang melingkongi adat
Menteri mendatar adat, Jekerah beranak buah
Panglima kuda pelejang, anjing pemburu, sampan pelayar
Disruh pergi, dipangil datang, Uruh-arah di Jekerah
Sistem pentadbiran kampung bagi masyarakat Temuan ditunjukkan dalam rajah di bawah :-
Lembaga Adat
|
Peranan Dalam Kampung
|
BATIN
|
Batin
adalah ketua adat dalam sebuah kampung. Batin menjaga kepentingan
dan kebajikan anak buahnya. Perbilangan adat di bawah menunjukkan
peranan batin sebagai seorang ketua adat dalam sebuah kampung.
Batin bertampok adat
Bergajah tunggal
Biar matik enek jangan adat
Maksud :
Maksudnya,
Batin yang membuat keputusan setelah sesuatu perbicaraan selesai
iaitu sama ada satu ataupun tidak bagi sesuautu keputusan yang telah
dibuat ataupun ditarik balik (jika tersilap). Batin hanya menghukum
Lembaganya sahaja. Batin mempunyai Lembaga dan Waris atau Telapak.
Pusaka Batin diturunkan kepada ‘Perut Ibu’ yang berketurunan Waris Pusaka sesuatu Undang Luak (contohnya Jelebu). Perut Ibu ialah Telapak Batin yang dikenali sebagai Ibu Sako. Anak lelakinya dipanggil Waris Sako.
Nilai hukuman :
1 bahara – RM14
4 bahara – RM48
|
Mangku
|
Mangku
berperanan sebagai pemangku ketika ketiadaan Batin. Mangku boleh
menangguhkan keputusan sementara menunggu Batin pulang nilai adat Mangku
sama dengan adat Batin. Di Parit Gong, pusaka Mangku telah diberikan
kepada waris yang tua dan tidak boleh diambil balik kecuali warisnya
menyerahkan semula. Upacara pelantikan adalah sama seperti
pelantikan Batin.
Nilai hukuman :
1 bahara – RM14
4 bahara - RM48
|
Jenang
|
Jenang pula melingkongi adat
Biar matik anak jangan matik adat
Jenang
berperanan sebagai pelincung adat. Beliau memastikan adat cukup dan
memenuhi syarat yang telah ditetapkan. Jika terpaksa, Jenang akan
mempertahankan adat daripada anak. Tugas Jenang sentiasa mengingatkan
Jekerah supaya anak buah beradat. Upacara pelantikan Jenang sama
seperti pelantikan Batin.
Nilai adat Jenang ialah RM7.30.
|
Menteri
| Menteri pula mendatar adat
Luk kayu dipaluk, kayu dipaluk jangan patah
Ular dipaluk jangan matik
Rumput dipaluk jangan layuk
Tanah dipaluk jangan lemang
Rambut ditarik jangan putus
Tepung jangan berselerak
Cincang jangan lumat
Bakar jangan hangus
Menteri bertindak sebagai penasihat. Beliau tidak boleh menyokong mana-mana pihak sama ada Lembaga ataupun anak buah. Beradat datar bermaksud jika Batin menghukum anak buah terlalu berat, Menteri berhak menegur. Tugasnya menjaga kedua-dua belah pihak. Upacara pelantikan adalah sama dengan Batin.
Nilai adat Menteri ialah RM7.30.
|
Jekerah
|
Jekerah pula beranak buah
Menjaga waris, menyangkar Ibuk
Pagi membuka, petang menutup
Berkata dua
Jekerah
berperanan menjaga waris atau perut. Beliau boleh menegur ibu-ibu
jika anak-anak mereka berkelakuan tidak baik dan tidak beropan santun.
Beliau hendaklah sentiasa mengambil tahu tentang hal-ehwal anak-anak
buah. Beliau boleh menarik balik hukuman jika tersilap.
Nilai adat Jekerah : RM7.30
|
Penglima-penglima
|
Kuda pelejang, anjing pemburu
Sampan pelayar, disuruh pergi
Dipangil datang, uruh-arah di Jekerah
Panglima
merupakan orang suruhan Jekerah. Panglima juga bertindak sebagai
pembantu (Jekerah) bagi memudahkan tugas-tugas Jekerah. Selain Waris
Sako, gelaran Panglima juga diberikan kepada Orang Semenda. Ia
bertujuan untuk mendidik anak-anak supaya sentiasa beradat dan
bersopan santun di samping menjaga kebajikan dan kemajuan keluarganya.
Panglima ini juga boleh dilantik dari kalangan orang-orang yang
berjasa kepada kampung tersebut.
Panglima hanya boleh menghukum dalam warisnya sahaja. Nilai adat Penglima RM0.30 (satu kopiah) – RM0.90 (tiga kopiah).
Upacara
pelantikan orang luar melalui upacara kedim (atau masuk suku) tetapi
tidak perlu memakai pakaiana serba hitam. Jika Orang Semenda, gelaran
Panglima siberikan semasa berkahwin.
|
Pemilihan Calon Batin
Waris Sako
mestilah tidak menganut apa-apa agama atau lain-lain kepercayaan dan
masih berpegang kuat kepada adat. Perkara ini adalah amat penting sekali
dalam mewarisi Pesako Batin. Perkara kedua ialah Waris Sako tidak boleh menjadi ‘Pak Sanggup’ ataupun ‘Cina Butak’ ataupun dipanggil ‘Menyandar Lemang Hangat Orang’. Maksudnya, dia sanggup menjadi ayah kepada anak luar nikah ketika masih dalam kandungan ibu.
Waris Sako
harus mempuyai semangat atau berjiwa pemimpin. Misalnya sanggup
mempertahankan adat apabila bertembung masalah keluarga seperti dalam
perbilangan adat “Biar matik adat, jangan matik anak”, Waris Sako juga mesti mempunyai perwatakan yang baik, bersopan dan berbudi bahasa tetapi tegas.
Upacara Pertabalan Batin
Ibu Sako
akan berarak bersama anaknya yang berpakaian serba hitam dan berpayung
hitam sambil mengendongkan lambang kebesaran Batin iaitu Sirih Sebujam
berserta duit RM14, sebilah keris, dita (tanjak) serta sebuah boko
menuju Balai Adat diiringi denga tiga das tembakan senapang atau meriam.
Tepat waktu tengah hari, upacara pelantikan pun bermula. Jenang
menabur meras tumbuk (tepung tawar) di sekitar Balai Adat dan diasapkan
dengan kemitan tujuh kali, kemudian menyarungkan dita di kepala dan
menyelitkan keris di pinggang Batin sambil melafazkan :-
Cap disandang, tuah dijunjung
Kecik bernamak, besar bergelar
Batin gelaran ong
Setelah selesai upacara pelantikan, makan beradat dimulakan dengan hidangan “Nasi Boko” iaitu nasi pulut kuning, ayam panggang, ketupat tujuh biji dan telur ayam tujuh biji. Ibu Sako merupakan orang yang pertama menyembah Batin sebanyak tiga kali kemudian diikuti Anak Buah Pusaka yang lain, seterusnya oleh anak-anak buah dalam dan luar kampung. Bermula dari saat itu, Batin diberi kuasa oleh Ibu Sako untuk membuat keputusan seperti dinyatakan dalam perbilangan adat yang berbunyi :
Dimanak bumi dipijak, di situ langit dijunjung
Adat Tuhak harus dipakai
Perbilangan
ini bermaksud seluruh anak-anak buah mesti mematuhi adat dan pantang
larang. Jika melanggar pantang larang, mereka akandihukum atau didenda
mengikut kesalahan yang dilakukan. Nilai hukuman ialah satu bahara
(RM14) atau empat bahara (RM48).
Cara pelantikan bagi
Mangku, Jenang, Menteri dan Jekerah adalh sama seperti pelantikan
Batin. Terdapat sediki perbezaan untuk pelantikan penglima-penglima di
masa semasa pelantikan penglima-penglima tidak perlu memakai pakaian
serba hitam.
Harta boleh dibahagikan kepada 4 kategori iaitu :-
i. Harta Dapatan
– harta dapatan ditnggalkan. Maksudnya, harta yang diperolehi daripada
pemberian atau warisan ibu bapa si isteri tidak boleh diambil oleh
suami dan begitu sebaliknya. Contohnya, apabila pasangan suami isteri
bercerai sama ada cerai hidup atau cerai mati, segala harta seperti
rumah, dusun dan harta-harta lain kepunyaan isteri tidak boleh diambil
oleh bekas suami. Begitu juga dengan dusun bekas bapa mertua walaupun si
suami telah menjaga dan bersama-sama menanam di dusun tersebut tetapi
dia tiada berhak ke atas dusun tersebut dan tak boleh dituntut oleh
waris bekas suami.
ii. Harta Bawaan
– harta bawaan dikembalikan maksudnya harta yang dimiliki oleh si
suami sebelum dia berkahwin lagi. Contoh, sebelum berkahwin si suami
ada membawa keris atau kereta atau lain-lain harta. Apabila bercerai,
bekas isteri atau keluarga bekas isteri tidak boleh menuntut harta
tersebut. Harta tersebut milik suami dan sekiranya si suami meningal
dunia, harta tersebut perlu dipulangkan lepada warisnya. Begitu juga
dengan harta pusaka suami kerana harta tersebut milik suami dan
keluarganya.
iii. Harta Pemberian
– harta perberian diakui (semasa hidup). Ia selalunya melibatkan
pemberian harta kepada anak angkat. Syarat utama di dalam harta
pemberian ialah semasa memberi harta, si pemberi masih hidup dan
mempunyai saksi atau wsiat secara bertulis menyatakan harta tersebut
telah diberikan kepada anak angkat atau orang tertentu. Contohnya, suami
memberikan hartanya kepada anak angkat, anak tiri atau kawan-kawan
semasa dia (suami) masih hidup. Apabila dia mati, isteri atau anaknya
tidak boleh mempertikai hak harta tersebut atau menuntutnya.
iv. Harta Carian
– harta carian dibahagikan, sudah dibahagikan diagihkan. Ungkapan
selepas menjadi suami isteri, harta carian pun bermula bermaksud, harta
carian perlu diberikan sama rata antara suami dan isteri dan harta
tersebut akan diagihkan kepada anak-anak (diberi kepada anak-anak).
Contohnya, sebuah ladang kelapa sawit yang diusahakan oleh pasangan
suami isteri setelah mereka berkahwin. Suatu aru nanti kebun tersebut
akan diberikan atau diwariskan kepada anak-anak. Harta tersebut dibuat
sendiri oleh pasangan suami isteri dan bukannya diwarisi dari turun
temurun. Sekiranya berlaku perceraian harta tersebut akan dibahagikan
sama rata.
Harta yang tidak boleh diambil oleh suami :-
a. Rumah } harta orang perempuan
b. Pinggan mangkuk }
Harta yang tidak boleh diambil oleh isteri
a. Lembing } harta orang lelaki
b. Keris
No comments:
Post a Comment