Asal Usul Kaum Orang Asli Temuan

Temuan merupakan salah satu suku kaum Orang Asli yang digolongkan ke dalam kelompok Melayu-Proto. Mereka bertutur di dalam dialek Melayu dan hampir 45% daripada corak hidup seharian mereka mempunyai persamaan dengan kehidupan masyarakat Melayu. Di Semenanjung Malaysia, mereka tinggal dan hidup berjiran dengan masyarakat melayu di beberapa buah kawasan seperti di negeri Selangor, Melaka, Pahang, daerah Muar, Johor dan Negeri Sembilan. Bagi masyarakat Temuan yang tinggal di Negeri Sembilan, mereka turut mengamalkan adat perpatih .Namun begitu budaya hidup mereka tidak banyak bezanya daripada suku bangsa Temuan di negeri lain.

Perkataan Temuan berasal daripada perkataan “temu” iaitu “jumpa”.Ianya juga bermakna “simpang” atau “pertemuan” atau tempat pertemuan suku-suku kaum bukit.Berkemungkinan inilah yang menyebabkan orang-orang Temuan memperolehi nama gelaran kaum mereka. Genetik mereka dikatakan hasil cantuman beberapa suku kaum asli dengan penduduk migran daripada Sumatera dan Jawa. Mereka bertutur di dalam dialek bahasa Melayu Asli yang dipercayai berasal daripada Jambi di selatan Sumatera. Di dalam sesebuah perkampungan Temuan, mereka tinggal secara berkumpulan sehingga 250 orang dengan mengamalkan “keluarga nuklear”. Orang-orang Temuan mempunyai ciri-ciri fizikal seperti berambut ikal mayang, berkulit cerah, mempunyai badan yang sederhana tegap bagi lelaki, berhidung lebar, berdahi luas dan mempunyai rupa paras yang mirip seperti orang-orang Melayu.

Secara tradisinya mereka menjalankan kegiatan memburu dan menangkap ikan di samping mengumpul hasil-hasil hutan. Mereka tidak menjalankan kegiatan penanaman padi seperti yang dilakukan oleh kebanyakkan masyarakat Orang Asli. Di kebanyakkan tempat, kaum Temuan masih menjalankan kerja-kerja pengutipan hasil-hasil hutan seperti mengumpul rotan, buluh, damar, dan kayu api .Selain untuk kegunaan sendiri, mereka turut menjual hasil-hasil yang diperolehi kepada peraih-peraih luar yang datang ke kampung mereka. Sudah menjadi tradisi masyarakat Orang Asli berjalan beribu-ribu batu jauh di dalam hutan untuk mendapatkan hasil-hasil hutan yang boleh dibuat perkakas harian dan bersifat komersial serta boleh mendatangkan pendapatan. Ketika masuk ke dalam hutan, kaum Temuan lazimnya akan membawa isteri dan anak-anak bersama bagi membantu mereka . Kini selain menjalankan kegiatan berbentuk tradisi tersebut, ada juga di kalangan pemuda dan pemudi kaum Temuan keluar daripada kawasan kampung mereka untuk bekerja makan gaji di dalam sektor-sektor kerajaan dan swasta.

Jika dilihat daripada segi kepercayaan mereka, masyarakat Temuan merupakan penganut animisme. Walaubagaimanapun, beberapa adat resam mereka seperti adat perkahwinan dan perayaan-perayaan yang diraikan mempamerkan budaya dan kepercayaan masyarakat Melayu. Maka tidak hairanlah apabila ramai para pengkaji mengaitkan mereka dengan kebudayaan orang-orang.

Kini ada juga segelintir daripada mereka telah menerima agama besar dunia seperti Islam dan Kristian dalam kehidupan mereka.

 

Koleksi Bahasa Temuan Di Malaysia
Apa - apak.
Anjing - anjing, koyok
Arak = Engkem/Aii/Sukuk
Ayah - ayah, abah.                                                                      

                                                                    

Angkat - hangkit, tating.
Anak - eneq.
Babi - babik, degoh.
Buruk = Barak / Nyap Elok / Nyahat
Buruk. = bu'uk(huruf "r" tidak di sebut(Pahang)
Bangun - bangkit.
Bencana - bencanak, celau
Boleh - bulih, moh
Baik - baik, elok.
Bawa - bawai
Budak - budeq, budoq.                           
Celau- berlaku kejadian buruk
Dia - dian
Dulu - ba'eh.
Dekat - deket, dekat.
Dengar - kingai, kelingai
Garu - gaui.
Gila - gilak, sukuk.
Humban - hentoi, humban
Jangan - pahau, jangan
Jom – moh
Jahat - jahat, jihit
Kenapa – kenapak
Kakak - gauk, kakak

Kau - Ajih/Ong                                                                                   

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      

Kamu = Higun   

Kering - tuhu, keing
Makan - makan, meken.
Melayu – Jobok
Mengatal - nye'nye, ngadak
Makcik muda - inak.
Makcik tua - tuhak
Mak - mak, mui
Makcik = Inak
Mee Jalung = Hokieen Mee
Mungkin - mungkin, hapo.
Nala = selalu
Nampak - tahui.
Pakcik muda - Mamak.
Pakcik tua - Wak
Pakcik = Mamak
Polok = kawasan
Pantim = Daging kera salai
Pengkoi = beranggapan
Pergi - pegik.
Saya -akuk, ajih
Sama - samak, sekudik
Semua - muhai, sumak
Sapu - sapui, nyapui
Selipar - sipai, sipal.
Sisip – solep
Sayur - taoq, sayur.
Sakit - sakit, pedih.
Tidak/tak - nyap, niak.
Tiada - hap, lesap
Tak = Nyap
Tiada = Hap
Tiada. = Niak/hap - ok jugak
Takut - gelik, takut.
Tahu - tauk.
Tengok - nengok, genung, pedel
Wak. = Abang/kakak kepada ibubapa kita.
Wan/aki/moyang = sama sebutan Melayu.

Diedit semula :senoipraaq

 

Hutan Dan Temuan Sukar Dipisahkan.

Hutan dan Temuan Tidak Boleh Dipisahkan.

Ketika pertama kali memasuki kawasan Desa Temuan,keadaan fizikalnya hampir tiada bezanya dengan kawasan perumahan yang  lain.

Melihat saiz rumah yang agak besar membuatkan hati terdetik betapa beruntungnya Orang Asli di sini apabila mendapat aset berupa rumah percuma walaupun tidak pernah meminta.

Apa yang dapat dikata, ‘Tuah ayam nampak di kaki’, tuah Orang Asli dapat dilihat apabila mereka dihantar ke lokasi baru yang lebih selesa dan sempurna,serta lengkap dengan pelbagai kemudahan.Ada elektrik,air,balairaya,jalan raya dan sebagainya.

Namun di sebalik keharmonian dan kesempurnaan Desa Temuan rupa-rupanya wujud berbagai kisah di sebalik ‘kesempurnaan’ ini.

                    

Seorang penduduk Orang Asli Desa Temuan masuk semula ke hutan untuk menangkap ikan.

Tidak keterlaluan jika dikatakan Desa Temuan menjadi sebuah kisah klasik negara apabila kerajaan dan pemaju cuba mencipta kemodenan untuk manusia yang langsung tidak pernah terfikir tentangnya.

Secara amnya, penduduk kawasan tersebut terbahagi kepada tiga golongan iaitu Orang Asli yang lahir dan membesar di Bukit Lanjan, golongan muda Orang Asli yang pernah merasa kehidupan hutan sebelum dipindahkan dan kanak-kanak Orang Asli yang barangkali tidak tahu wujudnya kehidupan hutan seperti yang pernah dirasai ibu bapa dan nenek moyang mereka sebelum ini.

     Bagi golongan muda dan kanak-kanak, tidak hairanlah jika rutin harian mereka hampir sama dengan masyarakat lain biasa.

Mereka ke sekolah, bergaul bersama rakan dan nampaknya sedikit demi sedikit belajar tentang kehidupan serta mencari hiburan luar jika ada kelapangan.

Pun begitu, darah Orang Asli yang mengalir dalam tubuh membuatkan mereka seakan-akan tidak boleh dipisahkan dengan aktiviti lasak serta mencabar.

Buktinya, kanak-kanak di kawasan perumahan itu begitu mahir memanjat pokok walaupun tidak lagi tinggal di dalam hutan sedangkan ibu bapa mereka tidak pernah mengajar selok-belok bergayut di dahan pokok.

Berkaki ayam

 

                                                                          

Kelihatan kanak-kanak Orang Asli menjadikan pokok di halaman rumah mereka di Desa Temuan sebagai tempat bermain.

Di tengah terik mentari pula, sesetengah mereka masih mampu ‘berkaki ayam’ di atas tar.

Namun, masalah timbul apabila sukar bagi kebanyakan ibu bapa mereka mengadaptasi kehidupan ‘moden’ sementelah kemajuan bukan matlamat.

Orang Asli payah mengubah gaya hidup dengan memberi alasan; mereka tidak boleh dipisahkan dengan hutan dan alam semula jadi.

Timbul rasa simpati apabila majoriti penduduk mengeluh hutan yang ditarah untuk tujuan pembangunan membuatkan mereka hilang sumber rezeki.

Walaupun kini tinggal di rumah besar, mereka yang selama ini bergantung hidup dengan hasil hutan terpaksa mencari alternatif lain bagi menyara keluarga.

Mereka yang tiada kelulusan atau kemahiran selain menyumpit, bercucuk tanam dan memburu sukar diterima bekerja, malah makan gaji adalah pekerjaan yang begitu asing bagi mereka.

       Kesudahannya, golongan itu terpaksa mencari sisa-sisa tanah yang tertinggal dan hutan berdekatan untuk bercucuk tanam bagi mencari rezeki,bagi menyara kehidupan keluarga mereka!

Menyedari tidak mungkin dapat berpatah balik, mereka terpaksa reda dan akur dengan perubahan waktu walaupun pendapatan yang diterima tidak ‘sekencang’ dan sebaik dahulu.Contonya mereka dulu adalah penjual rotan bermutu,kayu gaharu,petai dan pelbagai hasil hutan yang lain.

Mujur dalam masa yang sama terdapat juga generasi baru masyarakat Orang Asli yang diterima bekerja dan lebih membanggakan ada yang berjaya melanjutkan pelajaran ke menara gading.Hasil tinjauan dan kajian saya ramai kaum ini telah berjaya memasukki Institut Perguruan Malaysia di seluruh negara.Guru daripada kalangan kaum ini diharapkan akan mudah dan dapat memperbaiki mutu pencapaian dan pendidikan kaum ini.

     Generasi inilah yang diharapkan dapat ‘membawa keluar’ serta menyuntik arus kemodenan pada ibu bapa mereka dari dunia sebenar Orang Asli yang berkurun lamanya kepada arus kehidupan yang moden serta serba maju.

Kini kaum Temuan sudah ramai yang celik IT (Informasi Teknologi) dan telah bekerja di pelbagai bidang di sektor swasta dan kerajaan.Pencapaian mereka sudah setaraf dengan kaum bumiputera yang lain.syabas diucapkan kepada mereka ini.Ingat andalah penggerak,pengubah dan pemangkin pembangunan serta kemajuan kaum Temuan anda.

ULAM DAN KITA

"Ulam" are plants that can be eatten raw, as a form of local salad. The "Ulam" is traditionally a Malay dish but has become very popular with all Malaysians, and is also popular among visiting foreigners who have aquired the taste for the wonders of this delight. Today "Ulam" is available at most major hotels in the country as a fovourate in buffet lunch or dinner.

Ulam adalah tumbuhan yang boleh dimakan secara segar atau mentah sebagai satu jenis salad tempatan. Ulam ialah secara tradisi, satu-satu makanan orang Melayu yang telah  sekarang diminati oleh semua kaum penduduk di Malaysia, ia juga digemari oleh banyak pelawat asing telah cuba dan suka kepadanya. Kini makan Ulam boleh didapati di kebanyakkan hotel besar di Malaysia sebagai sebahagian hidangan yang disuka oleh ramai pada jamuan buffet makan tengah hari atau makan malam.

 

 

Ulam boleh ditakrifkan sebagai bahagian tumbuh-tumbuhan yang terdiri dari pucuk, daun, batang, umbut, biji, buah, ubi dan bunga yang dimakan mentah, dicelur, distim atau direbus sebelum makan.^] Selalunya bagi menambah rasa kepada ulaman yang dimakan, ia dicecah dengan sambal belacan, budu, cencaluk, mayonis, atau cecahan-cecahan lain. Biasanya disertakan sekali dengan nasi dan lauk-pauk yang lain. Ulam terkenal sebagai hidangan harian utama di kalangan masyarakat Melayu di kampung-kampung dan kini mulai terdapat di kawasan bandar-bandar juga. Disebabkan banyaknya khasiat ulam ini, terdapat inisiatif untuk membukukan maklumat ulam dalam satu buku yang lengkap.

Antara ulaman yang biasa biasa  kita ketahui ialah pegaga,timun,jering,kerdas,petai,ulam raja cabang  tiga,mata ayam,kacang botor,serai kayu,daun asam jawa,cekur manis,daun ceylon,pucuk ganjus dan lain-lain lagi

     .Memakan ulaman ini sudah menjadi kebiasaan bagi keluarga aku sejak dulu lagi.Kalau tiada ulam atau sayur dalam menu makanan tengahari atau malam maka tak lengkaplah hidangan hari itu.

Bagi seorang yang sihat tubuh badannya, maka pengambilan ulam tidak memberi masalah kepadanya kerana ia boleh mengambil apa jua ulam yang dia sukai memandangkan tubuhnya sihat dapat menerima apa jua kesan dan khasiat ulam yang diambil dengan kadar yang sesuai. Ini berlainan pula bagi mereka yang berpenyakit kerana pemakanan ulam perlu diperhatikan agar tidak memakan ulam yang boleh mendatangkan kesan buruk padanya. Contohnya, seorang pesakit tekanan darah rendah tidak digalakkan makan banyak ulam memandangkan ulam ini boleh memberi kesan merendahkan lagi tekanan darah. Walaupun begitu, eloklah orang yang berpenyakit mengambil hanya ulam yang memberi kesan positif padanya.

      Sayur-sayuran dan ulam-ulaman mengandungi banyak serat (fiber) dan kurang kalori. Ia adalah kaya dengan sumber utama vitamin C, vitamin A, asid folix dan zat galian yang sangat diperlukan untuk pertumbuhan dan penjagaan tubuh badan serta minda yang sihat. Khasiat yang terdapat dalam sayur-sayuran dan ulam-ulaman ini dapat menyelenggara tisu-tisu kulit, mata, tulang dan otak. Ulam-ulaman biasanya banyak terdapat di kawasan kampung sama ada ditanam atau tumbuh sendiri di hutan-hutan yang berhampiran.

Bagi mereka yang tinggal di kawasan bandar dan menetap di kediaman yang tidak mempunyai halaman bertanah, usah berdalih untuk mengamalkan pemakanan ulam-ulaman. Ini kerana di bandar juga terdapat banyak pasar yang menjual ulam-ulaman.Pokok ulam juga boleh ditanam di dalam pasu-pasu bunga dan dalam tayar kereta yang tak dipakai.

      Lembaga Pemasaran Pertanian Persekutuan (FAMA) Pahang telah mengkaji dan mengenalpasti 62 jenis sayur dan ulam meliputi 37 jenis ulam daun atau pucuk, 16 jenis buah dan 9 jenis sayur kampung. Namun, menurut kajian oleh wikipedia.org, terdapat lebih 120 jenis ulam-ulaman di Malaysia meliputi ulaman jenis pucuk, daun, umbut, biji, buah, ubi dan bunga. 

Antara ulam-ulaman yang tersenarai ialah rebung, cekur manis, jering, kacang kelisa, petai, ulam raja, kerdas, jering, genuak, pucuk gajus, beluntas, pucuk betik, pucuk putat, daun selom, jantung pisang, pucuk ubi, nangka muda, daun kunyit/kunyit hidup, daun kesom, pegaga, daun kadok, daun salad, kacang panjang muda, pucuk mengkudu, buah mengkudu, batang lambok (sejenis keladi) dan banyak lagi. 

     Usaha menyelidik ulaman oleh FAMA ini bertujuan memperkenalkan dan memasarkan ulaman kepada masyarakat dan membantu petani di kawasan kampung meningkatkan pendapatan mereka melalui hasil jualan ulam-ulaman itu nanti. Antara sayur ulam yang kurang dikenali yang diselidik oleh FAMA ialah bayam orang putih, pucuk ara, tenggek burung, kaca lima, cemperai, mata ayam, sepayang, balik angin, umbut kelapa. Manakala jenis-jenis buah ulam pula ialah buah ara nasi, gadung, peria katak, keladan, terung, peparu dan sebagainya. Menurut Kajian Industri Herba di Malaysia yang telah dilaksanakan oleh MARDITECH dan dibentangkan di Hotel Nikko, Kuala Lumpur, nilai pasaran industri herba dunia dijangka akan mencecah US$5 trillion menjelang 2050. 

 KHASIAT BEBERAPA JENIS ULAM 

Oleh kerana ulam dimakan secara langsung tanpa dimasak lama terlebih dahulu, kandungan galian seperti mineral dan vitamin utama seperti kalsium (Ca), fosforus (P), besi (Fe), natrium (Na) dan kalium (K) di dalam ulam tidak termusnah oleh haba. Sebagai contoh, daun kaduk didapati mempunyai kalsium (Ca), fosforus (P), dan besi (Fe) yang paling tinggi iaitu sebanyak 446, 50 dan 13.1 mg masing-masing bagi setiap 100g, dibandingkan dengan ulam-ulam lain. (sumber : wikipedia.org)

Ulam juga membekalkan serabut yang amat di perlukan oleh sistem penghadaman manusia. Serabut memainkan peranan sebagai pengisi pada bahan buangan dan memudahkan pergerakan najis dalam saluran usus. Ulam juga memainkan peranan penting dalam perubatan Melayu dan kini pakar pengkaji perubatan barat juga turut mengakui khasiat ulam sebagai tambahan yang baik untuk badan. 

Sebagai contoh, pegaga kini telah diiktiraf oleh Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) sebagai herba menjana kecerdasan berfikir di kalangan kanak-kanak selain dapat membantu peredaran darah dan meningkatkan kesihatan kulit. Ulam jering mengandungi sejenis sebatian alkaloid pelawas yang boleh memberi rangsangan untuk membuang air kecil. Jering juga boleh menjadi penawar yang berkesan pesakit kencing manis sekiranya diambil secara berterusan dengan kadar yang sedikit. Ini kerana, kandungan sebatian alkaloid di dalamnya mampu meneutralkan kandungan gula di dalam badan. Daun kaduk pula mempunyai kandungan kalsium yang tinggi yang diperlukan oleh badan untuk memperkuatkan tulang, dan mengelakkan daripada penyakit osteoporosis terutama di kalangan kaum wanita. Ulam pegaga dan akarnya dikatakan membantu pemulihan rahim. Jus pegaga juga senang disediakan. 

Amalan makan ulam atau sayur-sayuran mentah boleh membuatkan seseorang awet muda kerana ia mengandungi banyak bahan antioksidan yang mampu menghalang tindakan radikal bebas. Sebenarnya amalan makan ulam menjadi budaya masyarakat Melayu sejak turun temurun lagi. Malah, ia menjadi ikutan kaum lain sehingga ada yang kata rasa tidak puas makan nasi jika tiada ulam bercecah sambal belacan.
     Ada juga yang tidak berselera makan jika tiada ulam atau sayur. Paling tidak, mesti ada timun untuk membuka selera. Ini amalan baik kerana setiap hari badan kita memerlukan kira-kira 40 jenis nutrien untuk kekal sihat.
Apabila kita makan, kita sebenarnya membuat pelaburan pada kesihatan. Kesan pelaburan ini bergantung kepada jenis makanan diambil. Jika mengamalkan diet yang banyak lemak, bermakna kita akan mengalami masalah pertambahan berat badan dan paras kolesterol tinggi. Sebaliknya, individu yang mengamalkan pemakanan seimbang dengan melebihkan pengambilan sayur dan buah biasanya tampil lebih sihat dan menarik serta mampu mengekalkan kelangsingan badan.    Selain mempunyai pelbagai khasiat, ulam sering dijadikan bahan rawatan tradisional dan kini banyak kajian dilakukan untuk mengkomersialkan khasiat ulam. Pengamal perubatan tradisional mengatakan, ubat bagi pelbagai penyakit sebenarnya ada di sekeliling rumah seperti cekur, pegaga, nanas, kunyit, halia, peria, kacang botor, pucuk betik mahupun kacang panjang.

   

   Di samping itu juga, amalkan memakan pucuk kaduk. Rasanya agak lemak dan senang dibiakkan di dalam pasu. Di Sarawak pula, ibu-ibu yang berpantang akan memakan bunga kunyit. Oleh kerana rupanya yang cantik, ia juga sesuai digubah bersama dedaun dan bunga segar bagi hiasan di meja makan.Ingin menambah pengetahuan atau membuat kajian mendalam mengenai ulam-ulaman? Jangan risau kerana terdapat banyak maklumat dan data boleh diperolehi melalui internet, media cetak dan media eletronik.

Cara Menambah Pendapatan Dengan Membeli Saham

Dividen 2012 Bank Rakyat 18%

Salam ukhwah dan Salam 1 Malaysia.

Pada hari ini 14 Mac 2013, dividen Bank Rakyat telah diumumkan iaitu sebanyak 18%. Ia merangkumi tunai sebanyak 16% dan saham bonus 2%. Buat yang telah lama menunggu, pastinya berita ini amat menggembirakan kita semua.

Buat rakan-rakan yang memiliki saham Bank Rakyat dan mempunyai akaun simpanan Bank Rakyat, dividen anda akan didepositkan terus ke akaun simpanan bermula hari ni. Tak percaya try withdraw, saya dah buat tadi. Memang tidak mengecewakan!!!

Masyarakat Orang Asli Temuan.

Flood Legend

Many thousand years ago, a lot of Temuan people died because they had committed "Celau" (the sins that angered god and their ancestors). Their god has sent a "Celau" punishment in a form of a Great Flood which had drowned all the Temuan sinners that day. Only two of the Temuans, named Mamak and Inak Bungsuk survived that day by climbing at Eagwood tree at Gunung Raja (Royal Mountain) located at the border of Selangor and Pahang state. There was a Temuan village over there named Kampung Orang Asli Pertak. Mamak and Inak Bungsuk survived because they had an enchanting mantra or spell to ease down the "Celau" storm. Gunung Raja (Royal Mountain) became the birth places and ancestral home of the Temuan tribe. Mamak Bungsuk (Adam) and Inak Bungsuk (Eve) are the Temuan analogues of Adam and Eve in the myth of the birth of humanity.

Religion

A basic traditional Temuan belief is that their God and ancestors are always present with them, guarding their safety.
At the end of every year, the Temuans celebrate Aik Gayak Muyang (Ancestor Day in English). This celebration is to thank their God and ancestors for the crops they grow and for the peaceful life they have had.
The Temuans believe they were placed on the earth (Tanah Tujuh) by Muyang (God) to be guardians of the rain forest and that if they fail in their sacred duty, the whole world will turn upside down and humanity will perish. Each river, hill, stream, rock, tree and shrub is animated by a guardian spirit. Rivers are guarded by dragons (naga) and snakes (ular) which often cause mayhem if their homes are desecrated.
The Temuan’s culture reflects their belief in these nature spirits. Their animism takes the form of taboos, herbal remedies, ritual ceremonies and magic. They have dukun (healers) and a village bomoh (shaman) who, when in a trance state, communicates with the nature spirits. It is the shaman who leads the tribe in the annual sawai - an ancient earth healing ritual to honour their ancestors and appease the guardian spirits.

Customs

Some traditional superstitions still held by Temuans:
1. Respect for their elders & mdash; bad luck is said to strike those who fail in this.
2. They do not praise a baby, in the belief that it would make the child sick and die.
3. If a Temuan is travelling and a little rain falls, he must slip a leaf into his ear to protect himself on his journey.
4. If a Temuan desires something he cannot get, he must say pinah hunan and put their saliva on his neck, in the belief that failure to do so would result in an accident.
5. A Temuan who must leave a meal in a hurry without eating food must tempot (touch the food to his skin) before leaving, in the belief that failure to do so would result in an accident or death.
6. A Temuan must stay quiet during thunderstorm. If he makes noise, the Thunder god will mistake him for a devil and strike him. Temuans believe that a thunder strike occurs when the Thunder god is hunting devils. That is why they must stay quiet & mdash; to prevent the Thunder god from striking at them.
7. A murderer will be haunted by his victim's ghost.
8. Stay away from a place that was haunted, to avoid being disturbed by an evil spirit.

 Temuan



Suku Temuan Belandas merupakan orang asli dari puak Melayu Proto yang terdapat di Pahang, Selangor Negeri Sembilan, Melaka dan Johor.
Suku Temuan merupakan suku keempat terbesar di dalam hierarki kaum Orang Asli di mana jumlah mereka adalah seramai kira-kira 10,000 orang di Semenanjung Malaysia. Mereka mengamalkan adat resam yang menyamai orang Melayu.
Contoh Bahasa Orang Asli Suku Kaum Temuan :

• Saya = Akuk
• Kau = Ajih/Ong
• Kamu = Higun
• Makcik = Inak
• Pakcik = Mamak
• Buruk = Barak / Nyap Elok / Nyahat
• Tak = Nyap
• Tiada = Hap
• Arak = Engkem/Aii/Sukuk
• Mee Jalung = Hokieen Mee
• Pantim = Daging kera salai

Lagenda Temuan: Mamak dan Inak Bungsuk adalah penyambung zuriat untuk semua kaum Temuan setelah peristiwa "Banjir Besar" beribu-ribu tahun dahulu."Banjir Besar" berlaku kerana pada masa dulu Orang Temuan suka membuat "Celau" iaitu perkara-perkara yang terlarang dan menyebabkan Muyang dan Tuhan murka kepada mereka. Gunung Raja merupakan tempat kelahiran kaum Temuan ^[1]. Gunung Raja terletak di antara sempadan negeri Selangor dan Pahang. Terdapat Orang Halus yang mendiami Gunung Raja.
Hantu Seburu ( a.k.a Bigfoot ) telah wujud pada Zaman Mamak dan Inak Bungsuk. Hantu Seburu ini adalah sebenarnya orang Asli Temuan yang menuntut salah ilmu iaitu "Ilmu Hitam" yang menyebabkan bentuk fizikalnya berbulu sonsang dan tidak bole memahami dan berkomunikasi dalam bahasa Manusia lagi. Orang Asli Temuan percaya yang bila seseorang terjumpa Hantu Seburu ini, orang itu akan terus demam dan mati sejam kemudian.Mamak Bungsuk pernah berpesan kepada cucu-cicitnya janganlah menuntut ilmu yang akan membawa padah kepada diri sendiri dan juga orang lain.
Orang Asli Temuan juga pandai dalam bidang perubatan tradisional. Ramai juga orang dari bandar yang menggunakan perkhidmatan daripada Orang Asli untuk mengubati penyakit dan juga masalah-masalah mereka. Antara penyakit yang boleh di ubati oleh bomoh Orang Asli Temuan ialah demam panas, cirit-birit, darah beku, penyakit pinggang dan lain-lain lagi.
Ramai juga orang dari bandar yang mengunakan khidmat "Minyak Pengasih" daripada bomoh Orang Asli ."Minyak Pengasih" ini merupakan jualan yang terlaris dan nombor satu dalam perkhidmatan dari bomoh Orang Asli . Kegunaan minyak ini adalah untuk mengembalikan orang yang tersayang kepada pangkuan anda.
Ramai pelanggan yang menggunakan khidmat bomoh Orang Asli Temuan amat berpuas hati dengan perkhidmatan yang diberikan. Oleh sebab itu tidak hairanlah lagi jikalu ada orang menyatakan bahawa bomoh orang Asli adah berada di kedudukan nombor satu dalam industri perubatan tradisional Malaysia.

Lokasi

• Temuan di Kampung Sungai Kelubi, Hulu Selangor, Selangor
• Temuan di Bukit Lanjan, Damansara Perdana, Petaling Jaya, Selangor
• Temuan di Kampong Kuala Pangsoon, Hulu Langat, Selangor .
• Temuan di Broga, Semenyih Selangor
• Temuan di Kampung Paya Lebar, Sungai Lui Hulu Langat, Selangor
• Temuan di RPS Bukit Cheeding, Kuala Langat, Selangor
• Temuan di RPS Kuala Kubu Bharu , Selangor
• Temuan di Kampung Bukit Tadom, Labuhan Dagang, Banting, Kuala Langat, Selangor
• Temuan di Kampung Busut Baru, Kuala Langat, Selangor
• Temuan di Kampung Guntor, Kuala Pilah, Negeri Sembilan. .
• Temuan di Parit Gong Negeri Sembilan.
• Temuan di Kampung Bukit Payong, Melaka.
• Temuan di Kampung Lubuk Bandung, Melaka.
• Temuan di Kampung Sungai Mering Bangkong Cunom

Suku Temuan Belandas merupakan orang asli dari puak melayu proto yang terdapat di Pahang, Selangor ,Negeri Sembilan dan Johor.

Suku Temuan merupakan suku keempat terbesar di dalam hierarki kaum Orang Asli di mana jumlah mereka adalah seramai kira-kira 10,000 orang di semenanjung Malaysia. Mereka mengamalkan adat resam yang menyamai orang Melayu.

Contoh Bahasa Orang Asli Suku Kaum Temuan :

• Saya = Akuk
• Kau = Ajih/Ong
• Kamu = Higun
• Makcik = Inak
• Pakcik = Mamak
• Buruk = Barak / Nyap Elok / Nyahat
• Tak = Nyap
• Tiada = Hap
• Arak = Engkem/Aii/Sukuk
• Mee Jalung = Hokieen Mee
• Pantim = Daging kera salai

Lagenda Temuan: Mamak dan Inak Bungsuk adalah penyambung zuriat untuk semua kaum Temuan setelah peristiwa "Banjir Besar" beribu-ribu tahun dahulu."Banjir Besar" berlaku kerana pada masa dulu Orang Temuan suka membuat "Celau" iaitu perkara-perkara yang terlarang dan menyebabkan Muyang dan Tuhan murka kepada mereka. Gunung Raja merupakan tempat kelahiran kaum Temuan.Gunung Raja terletak di antara sempadan negeri Selangor dan Pahang. Terdapat Orang Halus yang mendiami Gunung Raja.

Hantu seburu( a.k.a bigfoot ) telah wujud pada Zaman Mamak dan Inak Bungsuk. Hantu Seburu ini adalah sebenarnya orang Asli Temuan yang menuntut salah ilmu iaitu "Ilmu Hitam" yang menyebabkan bentuk fizikalnya berbulu sonsang dan tidak bole memahami dan berkomunikasi dalam bahasa Manusia lagi. Orang Asli Temuan percaya yang bila seseorang terjumpa Hantu Seburu ini, orang itu akan terus demam dan mati sejam kemudian.Mamak Bungsuk pernah berpesan kepada cucu-cicitnya janganlah menuntut ilmu yang akan membawa padah kepada diri sendiri dan juga orang lain.

Orang Asli Temuan juga pandai dalam bidang perubatan tradisional. Ramai juga orang dari bandar yang menggunakan perkhidmatan daripada Orang Asli untuk mengubati penyakit dan juga masalah-masalah mereka. Antara penyakit yang boleh di ubati oleh bomoh Orang Asli Temuan ialah demam panas, cirit-birit, darah beku, penyakit pinggang dan lain-lain lagi.

Ramai juga orang dari bandar yang mengunakan khidmat "Minyak Pengasih" daripada bomoh Orang Asli ."Minyak Pengasih" ini merupakan jualan yang terlaris dan nombor satu dalam perkhidmatan dari bomoh Orang Asli . Kegunaan minyak ini adalah untuk mengembalikan orang yang tersayang kepada pangkuan anda.

Ramai pelanggan yang menggunakan khidmat bomoh Orang Asli Temuan amat berpuas hati dengan perkhidmatan yang diberikan. Oleh sebab itu tidak hairanlah lagi jikalu ada orang menyatakan bahawa bomoh orang Asli adah berada di kedudukan nombor satu dalam industri perubatan tradisional Malaysia.

Kandungan Adat

Bahagian ini hanya menekankan kepada beberapa fasal adapt yang masih menjadi amalan utama masyarakat Temuan Adat Mempatih.

1.      Sistem keketuaan dan kepimpinan

Sistem keketuaan dan kepimpinan dalam Adat Mempatih berpaksikan kepada Lembaga Adat. Perbilangan adat di bawah menerangkan peranan setiap Ahli Lembaga Adat di dalam sebuah kampung :

            Adat tak lapok dihujan, tak lekang dipanas

            Dicabut layu, diubah matik

            Biar matik anak, jangan matik adat

            Luak berpenghuluk, Alam beraja

            Bukit-bukau berBatin, Bulat suku kerana waris

            Bulat waris kerna Lemago, Bulat Lemago kerna Batin

            Batin bertampok adat, Jenang melingkongi adat

            Menteri mendatar adat, Jekerah beranak buah

            Panglima kuda pelejang, anjing pemburu, sampan pelayar

            Disruh pergi, dipangil datang, Uruh-arah di Jekerah

Sistem pentadbiran kampung bagi masyarakat Temuan ditunjukkan dalam rajah di bawah :-

Lembaga Adat	Peranan Dalam Kampung
BATIN	Batin adalah ketua adat dalam sebuah kampung. Batin menjaga kepentingan dan kebajikan anak buahnya. Perbilangan adat di bawah menunjukkan peranan batin sebagai seorang ketua adat dalam sebuah kampung. Batin bertampok adat Bergajah tunggal Biar matik enek jangan adat Maksud : Maksudnya, Batin yang membuat keputusan setelah sesuatu perbicaraan selesai iaitu sama ada satu ataupun tidak bagi sesuautu keputusan yang telah dibuat ataupun ditarik balik (jika tersilap). Batin hanya menghukum Lembaganya sahaja. Batin mempunyai Lembaga dan Waris atau Telapak. Pusaka Batin diturunkan kepada ‘Perut Ibu’ yang berketurunan Waris Pusaka sesuatu Undang Luak (contohnya Jelebu). Perut Ibu ialah Telapak Batin yang dikenali sebagai Ibu Sako. Anak lelakinya dipanggil Waris Sako. Nilai hukuman : 1 bahara – RM14 4 bahara – RM48
Mangku	Mangku berperanan sebagai pemangku ketika ketiadaan Batin. Mangku boleh menangguhkan keputusan sementara menunggu Batin pulang nilai adat Mangku sama dengan adat Batin. Di Parit Gong, pusaka Mangku telah diberikan kepada waris yang tua dan tidak boleh diambil balik kecuali warisnya menyerahkan semula. Upacara pelantikan adalah sama seperti pelantikan Batin. Nilai hukuman : 1 bahara – RM14 4 bahara -  RM48
Jenang	Jenang pula melingkongi adat Biar matik anak jangan matik adat Jenang berperanan sebagai pelincung adat. Beliau memastikan adat cukup dan memenuhi syarat yang telah ditetapkan. Jika terpaksa, Jenang akan mempertahankan adat daripada anak. Tugas Jenang sentiasa mengingatkan Jekerah supaya anak buah beradat. Upacara pelantikan Jenang sama seperti pelantikan Batin. Nilai adat Jenang ialah RM7.30.
Menteri	Menteri pula mendatar adat Luk kayu dipaluk, kayu dipaluk jangan patah Ular dipaluk jangan matik Rumput dipaluk jangan layuk Tanah dipaluk jangan lemang Rambut ditarik jangan putus Tepung jangan berselerak Cincang jangan lumat Bakar jangan hangus Menteri bertindak sebagai penasihat. Beliau tidak boleh menyokong mana-mana pihak sama ada Lembaga ataupun anak buah. Beradat datar bermaksud jika Batin menghukum anak buah terlalu berat, Menteri berhak menegur. Tugasnya menjaga kedua-dua belah pihak. Upacara pelantikan adalah sama dengan Batin. Nilai adat Menteri ialah RM7.30.
Jekerah	Jekerah pula beranak buah Menjaga waris, menyangkar Ibuk Pagi membuka, petang menutup Berkata dua Jekerah berperanan menjaga waris atau perut. Beliau boleh menegur ibu-ibu jika anak-anak mereka berkelakuan tidak baik dan tidak beropan santun. Beliau hendaklah sentiasa mengambil tahu tentang hal-ehwal anak-anak buah. Beliau boleh menarik balik hukuman jika tersilap. Nilai adat Jekerah : RM7.30
Penglima-penglima	Kuda pelejang, anjing pemburu Sampan pelayar, disuruh pergi Dipangil datang, uruh-arah di Jekerah Panglima merupakan orang suruhan Jekerah. Panglima juga bertindak sebagai pembantu (Jekerah) bagi memudahkan tugas-tugas Jekerah. Selain Waris Sako, gelaran Panglima juga diberikan kepada Orang Semenda. Ia bertujuan untuk mendidik anak-anak supaya sentiasa beradat dan bersopan santun di samping menjaga kebajikan dan kemajuan keluarganya. Panglima ini juga boleh dilantik dari kalangan orang-orang yang berjasa kepada kampung tersebut. Panglima hanya boleh menghukum dalam warisnya sahaja. Nilai adat Penglima RM0.30 (satu kopiah) – RM0.90 (tiga kopiah). Upacara pelantikan orang luar melalui upacara kedim (atau masuk suku) tetapi tidak perlu memakai pakaiana serba hitam. Jika Orang Semenda, gelaran Panglima siberikan semasa berkahwin.

Pemilihan Calon Batin

Waris Sako mestilah tidak menganut apa-apa agama atau lain-lain kepercayaan dan masih berpegang kuat kepada adat. Perkara ini adalah amat penting sekali dalam mewarisi Pesako Batin. Perkara kedua ialah Waris Sako tidak boleh menjadi ‘Pak Sanggup’ ataupun ‘Cina Butak’ ataupun dipanggil ‘Menyandar Lemang Hangat Orang’. Maksudnya, dia sanggup menjadi ayah kepada anak luar nikah ketika masih dalam kandungan ibu.

Waris Sako harus mempuyai semangat atau berjiwa pemimpin. Misalnya sanggup mempertahankan adat apabila bertembung masalah keluarga seperti dalam perbilangan adat “Biar matik adat, jangan matik anak”, Waris Sako juga mesti mempunyai perwatakan yang baik, bersopan dan berbudi bahasa tetapi tegas.

Upacara Pertabalan Batin

Ibu Sako akan berarak bersama anaknya yang berpakaian serba hitam dan berpayung hitam sambil mengendongkan lambang kebesaran Batin iaitu Sirih Sebujam berserta duit RM14, sebilah keris, dita (tanjak) serta sebuah boko menuju Balai Adat diiringi denga tiga das tembakan senapang atau meriam. Tepat waktu tengah hari, upacara pelantikan pun bermula. Jenang menabur meras tumbuk (tepung tawar) di sekitar Balai Adat dan diasapkan dengan kemitan tujuh kali, kemudian menyarungkan dita di kepala dan menyelitkan keris di pinggang Batin sambil melafazkan :-

            Cap disandang, tuah dijunjung

            Kecik bernamak, besar bergelar

            Batin gelaran ong

Setelah selesai upacara pelantikan, makan beradat dimulakan dengan hidangan “Nasi Boko” iaitu nasi pulut kuning, ayam panggang, ketupat tujuh biji dan telur ayam tujuh biji. Ibu Sako merupakan orang yang pertama menyembah Batin sebanyak tiga kali kemudian diikuti Anak Buah Pusaka yang lain, seterusnya oleh anak-anak buah dalam dan luar kampung. Bermula dari saat itu, Batin diberi kuasa oleh Ibu Sako untuk membuat keputusan seperti dinyatakan dalam perbilangan adat yang berbunyi :

            Dimanak bumi dipijak, di situ langit dijunjung

            Adat Tuhak harus dipakai

Perbilangan ini bermaksud seluruh anak-anak buah mesti mematuhi adat dan pantang larang. Jika melanggar pantang larang, mereka akandihukum atau didenda mengikut kesalahan yang dilakukan. Nilai hukuman ialah satu bahara (RM14) atau empat bahara (RM48).

Cara pelantikan bagi Mangku, Jenang, Menteri dan Jekerah adalh sama seperti pelantikan Batin. Terdapat sediki perbezaan untuk pelantikan penglima-penglima di masa semasa pelantikan penglima-penglima tidak perlu memakai pakaian serba hitam.

Harta boleh dibahagikan kepada 4 kategori iaitu :-

i.                    Harta Dapatan – harta dapatan ditnggalkan. Maksudnya, harta yang diperolehi daripada pemberian atau warisan ibu bapa si isteri tidak boleh diambil oleh suami dan begitu sebaliknya. Contohnya, apabila pasangan suami isteri bercerai sama ada cerai hidup atau cerai mati, segala harta seperti rumah, dusun dan harta-harta lain kepunyaan isteri tidak boleh diambil oleh bekas suami. Begitu juga dengan dusun bekas bapa mertua walaupun si suami telah menjaga dan bersama-sama menanam di dusun tersebut tetapi dia tiada berhak ke atas dusun tersebut dan tak boleh dituntut oleh waris bekas suami.

ii.                  Harta Bawaan – harta bawaan dikembalikan maksudnya harta yang dimiliki oleh si suami sebelum dia berkahwin lagi. Contoh, sebelum berkahwin si suami ada membawa keris atau kereta atau lain-lain harta. Apabila bercerai, bekas isteri atau keluarga bekas isteri tidak boleh menuntut harta tersebut. Harta tersebut milik suami dan sekiranya si suami meningal dunia, harta tersebut perlu dipulangkan lepada warisnya. Begitu juga dengan harta pusaka suami kerana harta tersebut milik suami dan keluarganya.

iii.                Harta Pemberian – harta perberian diakui (semasa hidup). Ia selalunya melibatkan pemberian harta kepada anak angkat. Syarat utama di dalam harta pemberian ialah semasa memberi harta, si pemberi masih hidup dan mempunyai saksi atau wsiat secara bertulis menyatakan harta tersebut telah diberikan kepada anak angkat atau orang tertentu. Contohnya, suami memberikan hartanya kepada anak angkat, anak tiri atau kawan-kawan semasa dia (suami) masih hidup. Apabila dia mati, isteri atau anaknya tidak boleh mempertikai hak harta tersebut atau menuntutnya.

iv.                Harta Carian – harta carian dibahagikan, sudah dibahagikan diagihkan. Ungkapan selepas menjadi suami isteri, harta carian pun bermula bermaksud, harta carian perlu diberikan sama rata antara suami dan isteri dan harta tersebut akan diagihkan kepada anak-anak (diberi kepada anak-anak). Contohnya, sebuah ladang kelapa sawit yang diusahakan oleh pasangan suami isteri setelah mereka berkahwin. Suatu aru nanti kebun tersebut akan diberikan atau diwariskan kepada anak-anak. Harta tersebut dibuat sendiri oleh pasangan suami isteri dan bukannya diwarisi dari turun temurun. Sekiranya berlaku perceraian harta tersebut akan dibahagikan sama rata.

Harta yang tidak boleh diambil oleh suami :-

a.       Rumah                 }          harta orang perempuan

b.      Pinggan mangkuk }

Harta yang tidak boleh diambil oleh isteri

a.       Lembing       }          harta orang lelaki

b.      Keris